Kabinet wil profilering op basis van persoonlijke data indammen

Het plan is een onderdeel van een nieuwe kabinetsvisie over privacyrisico’s die Dekker vrijdag naar de Tweede Kamer stuurde.

Profilering van klanten op basis van uitgebreide datasets is in opkomst, nu bedrijven op grote schaal gegevens van burgers kunnen verzamelen en verwerken. Zo berichtte weekblad De Groene in 2017 al dat incassokantoren kredietwaardigheid bepalen van miljoenen Nederlanders, waarbij onder meer tikfouten en woonplaats werden meegewogen als indicatie of iemand een wanbetaler is. De Volkskrant berichtte vorig jaar over AdviceRobo, een bedrijf dat banken aanbiedt om mede op basis van het sociale mediagedrag van mensen te bepalen hoeveel iemand mag lenen.

De inzet van dit soort profilering om bijvoorbeeld een klant uit te sluiten, vindt het kabinet ongewenst. ‘Logisch dat een autoverzekeringsmaatschappij zegt: als je twee keer een aanrijding veroorzaakt, wordt de premie hoger’, aldus minister Dekker. ‘Het is anders als bijvoorbeeld op basis van wie je vrienden zijn op sociale media of welke plaatsen je bezoekt wordt beslist dat je meer moet betalen voor een verzekering. Dat willen we indammen.’

Volgens de minister gebeurt profilering steeds vaker en kleven hieraan ‘grote gevaren’. Analyses zijn gebaseerd op statistieken voor grote groepen en zulke statistieken kunnen fouten bevatten. Bovendien klopt wat gemiddeld voor een groep geldt lang niet altijd voor individuen.

Het kabinet wil de beperking van profilering meenemen tijdens de evaluatie van de Algemene Verordening Persoonsgegevens (AVG), de Europese privacywetgeving die vorig jaar inging. Die evaluatie wordt in mei 2020 afgerond. Hierna wil het kabinet de andere lidstaten meekrijgen om de AVG aan te scherpen, waaronder dus helderdere inperkingen van wat wel en niet mag op gebied van profilering. Ook het verzamelen van data door grote techbedrijven wil het kabinet daarbij verder inperken. De details moeten nog worden uitgewerkt, zegt Dekker.

Privacywijzer

Het aanscherpen van de AVG is een van de plannen die staan beschreven in een uitgebreidere kabinetsvisie over privacy. Zo kondigt het kabinet ook een Privacywijzer aan, een website met uitleg over welke privacyrechten en - plichten burgers en bedrijven hebben. Volgens de minister komt dit najaar de eerste versie online.

Volgend jaar volgt een publiekscampagne, in elk geval op sociale media, die burgers bewuster moet maken van hun privacyrechten en -risico’s. Ook werkt het kabinet aan een ‘code goed digitaal bestuur’, om te zorgen de overheid zich aan fatsoenlijke privacynormen houdt, bijvoorbeeld bij de digitalisering.

Onlangs bleek nog dat minstens zestig gemeentes aan wifitracking doen, het volgen van burgers aan de hand van hun wifisignaal. ‘Ik ben daar kritisch over’, zegt Dekker. ‘Over dat soort dingen gaan we het hebben bij het maken van de code goed digitaal bestuur. Of dat wenselijk is. En misschien moet je dan ook met dingen stoppen.’

‘Het belang van privacy wordt door de politiek steeds meer onderkend,’ zegt Gerrit-Jan Zwenne, hoogleraar recht en de informatiemaatschappij aan de Universiteit van Leiden. Tegelijk zijn er nog genoeg uitdagingen. Zo wijst hij erop dat de AVG de nodige problemen kent. Die wet gaat er bijvoorbeeld vanuit dat burgers privacyvoorwaarden doorlezen en op basis daarvan geïnformeerd beslissingen maken, maar in de praktijk is dit zelden het geval.

‘Als je kijkt naar hoe grote bedrijven als Google en Facebook zijn geworden en hoeveel data ze over ons verzamelen, was het misschien niet zo ver gekomen als we daar tien of vijftien jaar eerder over hadden nagedacht’, aldus Dekker. Met de kabinetsvisie, waarin ook onderzoek naar toekomstige risico’s staat aangekondigd, hoopt hij vanaf nu beter op tijd te zijn.