Brandbrief aan de minister van onderwijs,

Aan:
Hare Excellentie mevr. I. van Engelshoven, Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap;
Woordvoerders wetenschapsbeleid en hoger onderwijs Tweede Kamer: Judith Tielen (VVD), Harm Beertema (PVV), Harry van der Molen (CDA), Paul van Meenen (D66), Lisa Westerveld (GroenLinks), Frank Futselaar (SP), Kirsten van den Hul (PvdA), Eppo Bruins (ChristenUnie), Lammert van Raan (Partij voor de Dieren), Henk Krol (50Plus), Roelof Bisschop (SGP), Farid Azarkan (Denk),
Commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap;
SSH-veld;

Brandbrief SSH over implementatie ‘Van Rijn’

Maandag 24 juni 2019

De commissie-Van Rijn heeft recent haar advies uitgebracht over de financiering van de Nederlandse universiteiten. Uit haar reactie van vrijdag 21 juni blijkt dat de minister voornemens is dit advies op hoofdlijnen, met wat vertraging in de implementatie, over te nemen. Het advies bevat een nuttige analyse van het complexe Nederlandse financieringssysteem. De commissie signaleert belangrijke knelpunten en onderkent ook dat het Nederlandse systeem onder druk staat.

De commissie adviseert hiernaast om via verschillende routes middelen naar beta/techniek te verschuiven. Voor deze verschuiving moet het SSH-gebied (Social Sciences & Humanities, oftewel: geesteswetenschappen, sociale wetenschappen, rechtsgeleerdheid en economie) en het medisch gebied de facto opdraaien. Dat is kortzichtig, onverstandig en unfair.

Kortzichtig

Het advies is kortzichtig omdat het zwaar leunt op één arbeidsmarktanalyse, namelijk die van het Research Centre for Education and the Labour Market (ROA), waarbij veel kanttekeningen zijn te plaatsen. Uit de jaarlijkse Studie & Werk-analyses van SEO Economisch Onderzoek blijkt bijvoorbeeld niet dat de vraag naar bèta-/technische starters harder groeit dan de vraag naar gammastarters. Evenzo groeit het gemiddeld maandloon van bèta-/technische starters niet sneller dan dat van gammastarters, terwijl afgestudeerden econometrie alle bèta-/technische studies achter zich laten. Daarnaast bewegen veel SSH-disciplines zich inmiddels op de grensvlakken van bèta/techniek. Denk aan historici die zich baseren op big data en juristen die zich bezighouden met artificial intelligence. Deze ontwikkeling wordt niet onderkend.

Weg wereldtop

Daarnaast is het advies onverstandig omdat het SSH-gebied in Nederland groot is en wetenschappelijk bij de wereldtop behoort: SSH vertegenwoordigt 36 procent van het wetenschappelijk personeel aan de Nederlandse universiteiten en 54 procent van de studenten. Het is onverstandig om op een excellent gebied dat zo sterk bijdraagt aan de waarde, inrichting en waardering van de Nederlandse wetenschap te bezuinigen. We erkennen uiteraard ook dat het onderwijssysteem onder druk staat, maar dat geldt niet uitsluitend voor de bèta-/technische faculteiten.

Tegen elkaar uitgespeeld

Het SSH-domein kampt met hoge werkdruk, een dalende financiering en lage honoreringskansen in overvraagde competities. Vermindering van de middelen zal leiden tot een nog slechtere situatie, zal de onrust in onze faculteiten aanwakkeren en zal uiteindelijk de kwaliteit van het SSH-domein uithollen. Daarnaast is het niet in het belang van interdisciplinaire samenwerking tussen domeinen dat deze nu tegen elkaar worden uitgespeeld. De maatschappij is nu gebaat bij een integrale, internationale aanpak van de maatschappelijke uitdagingen die voor een groot deel veroorzaakt worden door menselijk handelen. De kennis van het SSH-domein op terrein van gedrag, maatschappij, instituties en interculturele samenwerking is hierbij hard nodig.

Ten slotte zijn de voorgestelde maatregelen unfair. Herverdeling zal de reeds bestaande precaire situatie in het SSH-domein verder doen verslechteren, met grote gevolgen voor het veld. Dit leidt tot verdere disproportionaliteit in de financiering. Er zijn zeer onlangs extra middelen naar bèta/techniek gegaan middels de sectorplannen van OCW, namelijk jaarlijks 60 miljoen euro voor bèta/techniek versus 10 miljoen voor het SSH-domein. Hoever kun je gaan in het beboeten van een domein dat het heel goed doet?

100 miljoen per jaar minder

Als het advies van de commissie-Van Rijn overgenomen wordt, zal de korting van 250 miljoen euro op de variabele onderwijsbijdrage grotendeels ten gunste van het domein beta/techniek desastreus uitpakken voor onze opleidingen. De VSNU schat in dat de bezuiningen op alfa/gamma/medisch oplopen tot structureel ruim 100 miljoen. Dat komt neer op harde bezuinigingen, juist omdat bij de SSH-faculteiten nauwelijks financiële buffers zijn. Bij veel opleidingen zal 10 tot 20 procent van het personeel moeten afvloeien en sommige opleidingen zullen drastisch moeten worden herzien of worden gesloten. Hiermee wordt het aanbod en de kwaliteit van hoger onderwijs en het onderzoek in Nederland ingrijpend geraakt.

Is dat écht wat de minister en dit kabinet willen? Het SSH-veld – een van de grootste en beste onderdelen van het onderwijs en onderzoek in Nederland – roept de minister en kabinet nadrukkelijk op om het SSH-domein niet de lasten de laten dragen van een overspannen stelsel, maar de wetenschap en hoger onderwijs in de breedte te steunen, met een universitair financieringsmodel dat bestendig is, verstandig en fair.

Prof. dr. Kees Aarts
Voorzitter landelijk Disciplineoverleg Sociale Wetenschappen

Prof. dr. Keimpe Algra
Voorzitter KNAW Raad voor Geesteswetenschappen

Prof. dr. Ton Hol
Voorzitter landelijk Disciplineoverleg Rechtsgeleerdheid

Prof. dr. Janneke Plantenga
Voorzitter landelijk Disciplineoverlegorgaan Economie en Bedrijfskunde

Prof. dr. Claes de Vreese
Voorzitter SSH-beraad, voorzitter KNAW Sociaal-Wetenschappelijke Raad

Prof. dr. Fred Weerman
Voorzitter landelijk Disciplineoverleg Letteren en Geesteswetenschappen