Terug naar de krant

Vrij onderzoek is cruciaal. Investeer er dan ook in

Leeslijst opinie
Wetenschap Aan de vooravond van overleg met minister Van Engelshoven doen een noodoproep.
Leeslijst

Ongebonden, vrij onderzoek is de bakermat voor wetenschappelijke en maatschappelijke doorbraken en een belangrijke motor voor de economie. Het wordt gedreven door wetenschappelijke experts die zoeken naar nieuwe fundamentele inzichten in de natuur en maatschappij, die later kunnen worden gebruikt ter verbetering van onze samenleving.

Het is juist dit type onderzoek dat van groot belang is voor echte doorbraken en vooruitgang in de maatschappij. De recente Nobelprijzen voor geneeskunde, natuurkunde en scheikunde zijn bijvoorbeeld allemaal uitgereikt aan ongebonden fundamenteel onderzoek, dat heeft geleid tot de oplaadbare batterijen in mobiele telefoons en elektrische auto’s, en tot succesvolle behandelingsmethoden voor bloedarmoede, kanker en hartproblemen. Geld voor ongebonden onderzoek is daarmee het durfkapitaal van de moderne maatschappij.

Nederlandse kenniseconomie loopt achter

Nederland investeert momenteel veel te weinig in wetenschap. Met 2 procent van het bruto nationaal product (bnp) loopt Nederland, een kenniseconomie, achter bij de 3-procentdoelstelling van de EU en bij bijvoorbeeld de 3,5 procent (!) van het bnp aan investeringen in Duitsland. Bovendien heeft Duitsland besloten om de komende 10 jaar 1,7 miljard euro per jaar extra te besteden aan wetenschappelijk onderzoek, hetgeen vertaald naar de Nederlandse situatie 340 miljoen euro per jaar extra zou betekenen.

Veruit het grootste deel van de competitieve financiering van ongebonden onderzoek in Nederland wordt uitgevoerd door NWO, de onderzoeksfinancieringsinstantie van de overheid. Echter, ongebonden onderzoek betreft inmiddels nog maar een derde van het NWO-budget. De rest is voor thema-gebonden onderzoek waarvan de onderwerpen door de overheid zijn bepaald. Het budget voor gebonden onderzoek is de afgelopen jaren toegenomen, terwijl het budget voor ongebonden onderzoek veel minder is verhoogd.

Wat betekent dit in de praktijk voor de Nederlandse wetenschap? In alle exacte en natuurwetenschappen zijn de NWO ENW-klein en ENW-groot competities de enig overgebleven Nederlandse open competities voor ongebonden onderzoek, waarin onderzoekers onderling strijden voor hun onderzoeksfinanciering. Samen verdelen zij 50 miljoen euro per jaar, 0,007 procent van bnp (7 cent van iedere verdiende 1000 euro).

Lees ook Het kabinet heeft een volstrekt gebrek aan visie op de wetenschap die de samenleving nodig heeft, schrijft Birgit Meyer.
Minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (D66) bij de opening van het academisch jaar in Leiden.

In de huidige situatie kan een onderzoeker die iedere aanvraagmogelijkheid benut (in de praktijk al heel lastig) vanuit deze competities gemiddeld twee promovendi in zijn lab aan het werk hebben. Dit lijkt misschien genoeg, maar in vergelijking met andere internationale toponderzoekslanden, waar onderzoekslaboratoria gewoonlijk tussen de vijf en twintig mensen in dienst hebben, inclusief duurdere maar meer ervaren post-docs, is dit te weinig. Op deze manier legt Nederland het op termijn simpelweg af in de wereldwijde competitie naar het vinden en uitwerken van nieuwe inzichten. Dan mag het achter de parade aanlopen.

Wij, professoren en universitair (hoofd)docenten uit de Nederlandse wetenschap, pleiten voor een grote verhoging van de NWO-budgetten voor ongebonden onderzoek, zoals gefinancierd door de NWO open competities. Dergelijke competities hebben in het verleden enorm bijgedragen aan de internationaal bovengemiddelde prestaties van de Nederlandse wetenschap en kenniseconomie. Gezien het toenemende internationale krachtenveld zijn deze extra investeringen hard nodig om onze positie te handhaven zodat de – zo door Den Haag gewenste – kenniseconomie niet achterblijft.

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 12 oktober 2019.

Reageren

Reageren op dit artikel kan alleen met een abonnement. Heeft u al een abonnement, log dan hieronder in.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in